آداب كهن ديار ترشيز در استقبال از بهار/ دست بوسي بزرگترها و كيسه هايي كه براي عيدي دوخته مي شود

به گزارش خبرنگار مهر، عید نوروز در کاشمر نیز هم چون سایر مناطق کشور آداب و رسوم خاص خود را دارد. یکی از پژوهشگران فرهنگ بومی منطقه در گفتگو با خبرنگار مهر مي گويد: چند هفته به نوروز مانده، جنبشی خاص در مردم کاشمر دیده می شود، همه به فکر تهیه لباس نو هستند، این رسم در روستاهای منطقه بیشتر به چشم می خورد، بچه ها و نوجوانان به جامه های نو دلبستگی بیشتری دارند و آن قدر به آن اهمیت می دهند که گویی تا آماده نشود نوروز نخواهد رسید وکسانی که استطاعت مالی ندارند و نمی توانند برای عید خود لباس نو تهیه کنند، لباس های مستعمل خود را تمیز می کنند و می پوشند.

حمیدرضا بی تقصیر با اشاره به سنت فراگیر خانه تکانی می گوید: خانه تکانی هم چون سایر مناطق کشور از دیگر آداب نوروز در ديار کاشمر است و مردم اين منطقه به انجام اين رسم بسيار مقيد و پايبند هستند.

وي ادامه مي دهد: در بعضی روستاها لوازم کهنه و فرسوده را دور می ریزند و لوازم نو جایگزین می کنند، انگیزه مردم برای تمیز کردن خانه و پالودن هر پلیدی از زندگی این است که نوروز روز نو است و در روز نو باید همه چیز نو باشد، در این رهگذر حتی راضی نمی شوند که خانه تکانی را به شب عید بگذارند چون عوام معتقدند که اگر خانه یا اتاقی را در این شب سال جارو کنند، مورچه زیاد می شود یا بلا پیش می آید.

پذيرايي با نان برنجي و غرابيه محلي

این محقق فرهنگ بومی کاشمر به شیرینی های محلی این شهرستان اشاره می کند و ادامه می دهد: مردم منطقه کاشمر برای پذیرایی از میهمان ها، در ایام نوروز انواع شیرینی بازاری و خانگی تهیه می کنند شیرینی‌هایی از قبیل باقلوا، نان بادامی، نان نخودی، نان نارگیلی، نان جفتی، نان نزاکت، نان حلقه ای، نان برنجی و غرابیه  در کنار انواع شیرینی های خوشمزه محلی و آجیل از خوراکی های نوروز است.

وي مي افزايد: در روستاها مقداری کشمش، نخودچی، انجیر خشک، خرما، زنجفیل، کیشته "برگه زردآلو"، قطاب، کلوچه، انواع تخمه و امثال آن ها در کاسه و بشقاب های متعدد می ریزند و براي پذيرايي مهمان از آن استفاده مي كنند.

وي ادامه مي دهد: هم چنین رسم است که در بسیاری از روستاها علاوه بر شیرینی چند نوع نان روغنی مانند قلفتی یا قلیف، قطاب و تِک تِکی می پزند.

پهن كردن سفره نوروزي در كنار سفره هفت سين

بی تقصیر در ادامه به بیان یکی دیگر از سنن مردم کاشمر در ایام نوروز می پردازد و می گوید: سفره های نوروزی از مهم ترین سنت های نوروزی است که در تمام نقاط کاشمر گسترده می شود که هر کدام از اشیاء نهاده بر آن نشانه ای از زندگی و بینش مردم است.

وي بيان مي كند: سفره هفت سین مشهورترین سفره نوروزی است در كنار اين سنت ملي كاشمري ها سفره دیگری به نام سفره نوروزی دارند که معمولا آن را در اتاق پذیرایی پهن می کنند  که در آن انواع و اقسام شیرینی ها و خوراکی های نوروزی می چینند.

بي تقصير عنوان مي كند: معمولا مواد موجود در سفره نوروزی بستگی به استطاعت مالی و موقعیت اجتماعی صاحب خانه دارد، به طور مثال در سفره خانواده های غیر متمکن و خانواده های روستایی موادی نظیر کشمش، نخود، نقل، خرما، هسته زرد آلو و برگه "کیشته" انواع میوه ها دیده می شود.

وی در ادامه مي گويد: تمام وسایل و لوازم مراسم نوروزی را تا یک روز مانده به تحویل سال آماده می کنند و روز قبل از عید و یا ساعاتی قبل از تحویل سال همه به حمام می روند و سر و تن خود را می شویند و بعضی از مردم حتی به دست و پای خود حنا می بندند، لباس های نو می پوشند و اسپند دود می کنند و معتقدند که پراکندن بوی خوش میمنت دارد.

طلب بركت و نعمت در مساجد و امامزاده ها در لحظه سال تحويل

وي با بيان اينكه هم چنین مردم معتقدند روح مردگان غیر از شب های جمعه در موقع تحویل سال و روز اول نوروز نیز آزاد هستند و به خانه و کاشانه قدیم خود می آیند مي گويد: اگر در این موقع خانه قدیم خود را پاکیزه و روشن و خوشبو ببینند شاد و خوشوقت خواهند شد و اولاد خود را دعا خواهند کرد و الا با حالت غمگین باز خواهند گشت و بازماندگان خود را نفرین خواهند کرد.

این پژوهشگر می افزاید: وقتی لحظه سال تحویل نزدیک شد، عده ای به مساجد و امام زاده های نزدیک خانه شان می روند و دعا می کنند تا از برکت دعا در تمام سال از خطرات مصون و غرق در نعمت گردند.

دست بوسي بزرگترها و سركشي از خانواده هاي عزادار

بي تقصير مي گويد:  گروهی نیز در خانه نزد زن و فرزند خود می مانند، آنان معتقدند که انسان در موقع تحویل سال نباید از خانه و کاشانه خود دور باشد، والا تمام یا قسمت اعظم سال را به دوری از خانواده خود مبتلا خواهد شد.

وي بيان مي كند:  لحظات قبل از تحویل سال، افراد خانواده دور سفره می نشینند، یکی از افراد خانواده، قرآن را باز کرده و چند آیه می خواند، بعد شروع به دعا کردن افراد خانواده می کند و دیگران آمین می گویند، همین که سال تحویل شد به هم مبارکباد می گویند و صورت یکدیگر را می بوسند.

بي تقصير مي افزايد: آن گاه اعضای خانواده به دست بوسی بزرگ ترهای فامیل می روند، در بسیاری از روستاها معمول است که اهالی، ابتدا به دیدار خانواده های عزادار می روند، دیدار عزادارها، در بعضی از روستاها یک روز و در بعضی دیگر، سه روز ادامه می یابد.

این پژوهشگر مسائل بومی در ادامه شروع دید و بازدید از سرای بزرگ ترها و بزرگان خاندان را از دیگر رسومات كاشمر می داند و مي گويد: پیران می دانند که فرزندان و اقوام و هم محله ای ها و هم ولایتی ها در خلال روزهای نوروز به دیدارشان خواهند آمد چون می دانند در مرکز توجه قرار می گیرند.

برپايي نشست هاي آشتي كنان توسط ريش سفيدهاي فاميل

وی با اشاره به این که اینان در گذشته ای نه چندان دور با جیب های پر از آجیل، کشمش و خشکبار برای اطرافیان معما چیستان طرح می کردند و به برندگان از محتویات جیب، مشتی خوردنی هدیه می دادند، ادامه داد: در گذشته پیران حس خوشی داشتند وقتی بر بلندای اتاق می نشستند و عیدی می دادند، حس خوش دیده شدن نفسشان را گرم می کرد.

وي ادامه مي دهد:  پیران از این فضا نهایت بهره را می بردند و اوضاع فامیل و محله و آبادی را رصد می کردند این رصد منتهی به رفع کدورت ها و برپایی نشست های آشتی کنان می شد.

وی عنوان کرد: کودکان در ایام نوروز به شوق پوشیدن لباس نو و عیدی گرفتن برای رسیدن نوروز و رفتن به دید و بازدید ها لحظه شماری می کردند.

كيسه هايي كه بچه ها براي عيدي مي دوزند

وی مي گويد:  کیسه دوزی بچه ها برای این روزها مثال زدنی بود به طوری که کودکان باجیب هایی پر از هله و هوله و انواع خوردنی های سفره هفت سین سراغ بازی های محلی می رفتند.

وي  ادامه مي دهد: یکی از چیزهایی که نامش به دنبال نوروز است و در منطقه کاشمر رسم است عیدی گرفتن است،  بچه ها اولین عیدی که غالبا سکه است را از پدر و مادرشان می گیرند، سپس بچه های فامیل با هم همراه می شوند و برای عیدی گرفتن به خانه خویشاوندان می روند.

بي تقصير مي گويد: عیدی در بسیاری از روستاهای منطقه کاشمر، عبارت از سکه، تخم مرغ رنگ کرده، شیرینی و آجیل است.

زمينه سازي ازدواج جوانان توسط راوي ها در عيد

وي ادامه مي دهد: در روزهای عید بچه ها با جیب های پر از آجیل و تخم مرغ و پول، شادمانه در کوچه های شهر و روستاها به جست و خیز می پردازند. بسیاری با تخم مرغ هایشان بازی می کنند، چه بسیار که یکی از بچه ها در بازی تخم مرغ شکنی، تخم‌مرغ های زیادی گرد می آورد.

وی در ادامه با بيان این که در نگرش كاشمري ها نوروز فصل رویش عشق نوروز را بهانه ای برای عاشقی دانست و مي گويد: راوی ها روایت کننده عشق و واسطه هايي براي سر گرفتن وصلت بين دو خانواده بوده اند، اینان در گذشته در حوزه معرفی دختران دم بخت و پسران مهیای ازدواج نقش اطلاع رساني را ایفا می کردند و زمينه آشنايي بيشتر دو خانواده را فراهم كردند.

وي مي افزايد: بهترین زمان برای فعالیت اینان ایام منتهی به نوروز بود، و همه تلاش مي كردند تا بساط زندگي جوانان را مهيا كرده و مراسم ازدواجي را برپا كنند چرا كه بسياري از جاهايي كه خانواده ها با يكديگر آشنا مي شوند ديد و بازديد عيد نوروز است.

............................................

گزارش: غلامحسين دباغ